Teksthistorie
Gemaakt 19-1-2001, gewijzigd 18-04-2004. Seizoensverloop bijgewerkt tot 2005.

Knobbelzwaan Cygnus olor

Schaarse broedvogel. Jaarvogel in klein tot vrij klein aantal.

Knobbelzwaan, Lage Mierde ; 24-12-2007 (Kees van Limpt)

Voorkomen als broedvogel
Broedt sinds begin jaren 70 in de Kempen. In 1990-95 ging het om >3-8 pr, in 1996 om >10 pr en in 1999 om >13 pr.

Kleine Zwaan Cygnus bewickii

Tot 2002 onregelmatige doortrekker in uiterst klein aantal. Sindsdien doortrekker en wintergast in zeer klein tot klein aantal.

Kleine Zwanen, Soerendonks Goor ; 8-12-2008 (Rob Bouwman)

De volgende waarnemingen t/m 2003 zijn bekend:

Wilde Zwaan Cygnus cygnus

Doortrekker en wintergast in klein aantal.

Wilde Zwanen, Soerendonks Goor ; 1-12-2002 (Robert Kastelijn)

Verspreiding en habitat. Waterpartijen zoals vennen en vijvers. Wordt (sinds 1986) voornamelijk waargenomen in de oostelijke Kempen, met name het Soerendonks Goor en minder frequent op het Beuven/Strabrechtse Heide en de Visvijvers Valkenswaard. 

Seizoensverloop, aantallen en trends. Tot 1986 slechts enkele waarnemingen in de Kempen. Vanaf de winter 1985/86 overwintert de Wilde Zwaan in klein aantal (max. 46 ex) op het Soerendonks Goor. De vogels arriveren in november (soms later) en vertrekken in de loop van maart.

Wintermaxima Wilde Zwaan op het Soerendonks Goor:

Sneeuwgans Anser caerulescens caerulescens 

Dwaalgast.

Taigarietgans Anser fabalis

Voormalig doortrekker en wintergast in vrij klein aantal. Tegenwoordig doortrekker en wintergast uiterst klein tot zeer klein aantal.

Taigarietganzen (met Wilde Zwaan), Paaldijk/Soerendonk ; 13-1-2003 (Robert Kastelijn)

Toendrarietgans Anser serrirostris

Doortrekker en wintergast in vrij groot tot groot aantal.

Toendrarietgans, Sterksel : 6-1-2008 (Rob Bouwman)

Kleine Rietgans Anser brachyrhynchus

Doortrekker en wintergast in uiterst klein tot zeer klein aantal.

Kleine Rietgans, Diepenhoek/Someren-Eind  ; 10-2-2004 (Rob Bouwman)

Waarnemingen van 10 of meer ex.:

Grauwe Gans Anser anser anser

Zeer schaarse broedvogel van 1981 tot 2005. Tegenwoordig schaarse broedvogel. Jaarvogel in vrij klein tot vrij groot aantal.

Grauwe Gans, Groot Meer/Vessem ; 24-3-2008  (Frank Neijts)

Voorkomen als broedvogel

Verspreiding en habitat. Grotere waterpartijen zoals vennen en visvijvers.

Aantallen, dichtheden en trends. Broedt sinds 1981 in de Kempen (3 pr met jongen op de Ringselvennen/Budel-Dorplein; Heijnen 1986). In 1999-2001 broedden 20-25 pr waarvan het grootste deel op de Ringselvennen. 's Zomers zijn voorts vele tientallen niet-broedende vogels in de Kempen (m.n. Ringselvennen) aanwezig. Het vermoeden bestaat dat de eerste kolonisten uit gevangenschap ontsnapt waren (van Poppel 1982).

Bijzonderheden.  In 1985 t/m 1989 broedde jaarlijks een mengpaar Grauwe Gans x Brandgans succesvol (d.w.z. uitgevlogen jongen) op de Ringselvennen. Een deel van de pulli vertoonde gemengde Brand/Grauwe kenmerken, andere waren identiek aan normale Grauwe Gans-pulli (Heijnen 1986, Peeters 1986a,b).

Literatuur
Heijnen, T. 1986. Gemengd broedgeval Grauwe Gans x Brandgans in 1985 en 1986. Roodborsttapuit 5(2/3): 56-57.
Peeters, L. 1986a. Opnieuw broedgeval Brandgans x Grauwe Gans. Blauwe Klauwier 12(3): 12.
Peeters, L. 1986b. Gemengd broedgeval Brandgans x Grauwe Gans te Budel-Dorplein. Roodborsttapuit 5(1): 40.  
Poppel, A. van 1982. Eerste broedgevallen van inheemse Grauwe Ganzen in Noord-Brabant? Roodborsttapuit 1(2): 53.

Dwerggans Anser erythropus

Zeer zeldzame gast.

Dwerggans (adult), Diepenhoek ; 21-1-2005 (Rob Bouwman)

Kolgans Anser albifrons albifrons

Doortrekker en wintergast in vrij groot tot groot aantal.

Kolgans, Diepenhoek/Someren ; januari 2005 (Rob Bouwman)

Groenlandse Kolgans Anser albifrons flavirostris

Dwaalgast.

Groenlandse Kolgans, 1e winter, Diepenhoek/Someren ; 31-01-2004 (Robert Kastelijn)

Grote Canadese Gans Branta canadensis ssp.

Uiterst schaarse, na 2001 zeer schaarse broedvogel. Jaarvogel in klein aantal.

Canadese Gans (paar met 2 jongen), Goorven/Mispeleindse Heide ; 23-5-2003 (Lex Peeters)

Voorkomen als broedvogel

Verspreiding en habitat. Waterpartijen zoals vijvers en vennen.

Aantallen, dichtheden en trends. Mogelijke broedgevallen (pr in zomer) zijn bekend uit 1988 (1), 1996 (1), 1997 (1) en 1999 (2). In 2000 waren er 2 zekere broedgevallen. In 2001 zijn 3 zekere en 4-5 mogelijke broedgevallen vastgesteld.

Brandgans Branta leucopsis

Deels exoot. Doortrekker en wintergast in zeer klein tot klein aantal.

Brandganzen, Soerendonks Goor ; 8-2-2006 (Rene Weenink)

Waarnemingen van 10-tallen ex. of grote groepen:

Rotgans Branta bernicla

Zeldzame gast.

Rotgans (adult), Soerendonks Goor ; 17-3-2005 (Rene Weenink)

Roodhalsgans Branta ruficollis

Dwaalgast.

Roodhalsgans (onv), Diepenhoek/Someren-Eind ; 19-12-2004 (Robert Kastelijn)

Bergeend Tadorna tadorna

Zeer schaarse broedvogel sinds 1981 (wellicht eerder). Doortrekker in klein aantal. Wintergast in uiterst klein aantal.

Bergeend (man), Soerendonks Goor ; 4-4-2007 (Rob Bouwman)

Voorkomen als broedvogel

Verspreiding en habitat. Heidevelden met vennen in de westelijke Kempen, met name de Mispeleindse Heide en Landschotse Heide.

Aantallen, dichtheden en trends. Het eerste zekere broedgeval werd vastgesteld in 1981 op het Flaes/Mispeleindse Heide (pr met jongen), maar mogelijk broedde de soort hier al eerder (bijv. 1977: half april tot begin mei 2 ex en 3 juli 3 ex). Sindsdien broedt de Bergeend vermoedelijk jaarlijks op de Mispeleindse Heide met maximaal ca. 7 pr. Op de Landschotse Heide was de soort tot 1999 een incidentele broedvogel (1988, 1989, 1994), maar sindsdien broedt de soort er jaarlijks. Incidentele broedgevallen zijn bekend van de Strabrechtse Heide (1988, 1999) en de Ringselvennen/Budel-Dorplein (2000; wellicht ook andere jaren). In 2000-2001 bedroeg de broedpopulatie in de Kempen 5-10 pr.

Casarca Tadorna ferruginea

Deels exoot. Onregelmatige gast in uiterst klein aantal.

Casarca (man), Soerendonks Goor ; 6-4-2007 (Rob Bouwman)

        Seizoensverloop Casarca tot 2005 (n=101)

Krooneend Netta rufina

Incidentele broedvogel. Doortrekker en wintergast in zeer klein aantal.

Krooneenden (man), Ringselvennen/Budel-Dorplein ; 7-5-2005 (Rob Bouwman)

Voorkomen als broedvogel
Er zijn twee broedgevallen bekend, beide van de Ringselvennen. Op 13 juni 1987 werd een vrouw met 2 pulli gezien (G. van Leeuwen, Vogeljaar 35: 356) en op 21 mei 1988 eveneens een vrouw met 2 pulli (VWG De Kempen). Of de pulli daadwerkelijk Krooneendjes waren is niet bekend, en mede vanwege het feit dan geen man werd gezien kan niet uitgesloten worden dat het pulli van een andere soort betrof (bijv. Kuifeend). Bovendien kan het om uit gevangenschap ontsnapte vogels gaan.

Voorkomen als niet-broedvogel
Waarnemingen komen uit het gehele jaar met een piek in februari-maart. De meeste waarnemingen betreffen mannen. 

            Seizoensverloop Krooneend tot 2005 (n=54)

Tafeleend Aythya ferina

Vrij schaarse broedvogel tot in de jaren 80, daarna schaarse broedvogel. Doortrekker en wintergast in vrij groot aantal.

Tafeleend, Ringselvennen/Budel Dorplein ; mei 2006 (Rob Bouwman)

Voorkomen als broedvogel
In de eerste helft van de 20^e eeuw was de soort als broedvogel een grote zeldzaamheid. Een forse toename trad op in de periode 1960-85, maar sindsdien is de broedpopulatie weer afgenomen. In de tabel zijn de getelde en geschatte aantallen pr in de periode 1973-2001 weergegeven (bronnen: 1973-75: Heijnen 1976; 1981 telling: van Poppel 1984; 1981-2001 schattingen: THe).

De Tafeleend is grotendeels verdwenen van heidevennen (hier normale broedvogel in jaren 70 en 80). In de periode 1991-1999 is de soort toegenomen op de Visvijvers Valkenswaard met in 1999 naar schatting 40-50 pr (= ca 50% van populatie in de Kempen) en in 2001 16-35 pr.

Literatuur
Braaksma, S., W.H.Th. Knippenberg & V. Langenhoff 1963. Enige broedvogels in Noord-Brabant: eenden. Limosa 36: 154-166.
Heijnen, T. 1976. Broedgevallen van de Tafeleend in Zuidoost-Brabant in 1973 t/m 1975. Blauwe Klauwier 2(3).
Hellebrekers, W.Ph.J. 1931. Zomerwaarneming van de Tafeleend, Nyroca ferina (L.), in Noord-Brabant. Orgaan CNV IV: 69.
Poppel, A. van 1984. Het voorkomen van Kuifeend en Tafeleend als broedvogel in de provincie Noord-Brabant in 1981. Roodborsttapuit 3(1): 3-12 en 3(2): 32-39.

Witoogeend Aythya nyroca

Incidentele broedvogel. Doortrekker en wintergast in uiterst klein aantal.

Witoogeend (ad. man), vijver NatLab/Eindhoven ; 17-11-2003 (Rob Bouwman)

Voorkomen als broedvogel
Er zijn vier (mogelijke) broedgevallen bekend. In 1930 werd op de Visvijvers Valkenswaard op 17 en 24 mei een paartje gezien en op 27 juli 4 ex, waarvan 2 met grijze vleugels - mogelijk jongen (Jansen 1931). De soort werd in 1931 in de gemeente Leende waargenomen (Jansen 1931). Op 28 mei en 18 juni 1966 was 1 ex aanwezig in de gemeente Bergeijk (Van Erve et al. 1967). In 1989 werd op het Beuven/Strabrechtse Heide maanden achtereen een paartje Witoogeenden gezien, met in april en op 19, 21 en 25 mei 1vrouw extra; er werden 6 jongen grootgebracht die verdronken zijn (JEKi).

Voorkomen als niet-broedvogel
Waarnemingen komen uit het gehele jaar met de nadruk op de eerste helft. Sommige vogels werden lange tijd op diverse plassen in de Kempen aangetroffen.

            Seizoensverloop Witoogeend tot 2005 (n=67)

Literatuur
Braaksma, S., W.H.Th. Knippenberg & V. Langenhoff 1963. Enige broedvogels in Noord-Brabant: eenden. Limosa 36: 154-166.
Jansen, P.B. 1931. Zomerwaarnemingen van de Witoogeend, Nyroca n. nyroca (Guld.), bij Eindhoven. Org. CNV 4: 67-68.

Kuifeend Aythya fuliglula

Schaarse broedvogel tot in de jaren 80, daarna vrij schaarse broedvogel. Doortrekker en wintergast in vrij groot aantal.

Kuifeend, Hanevoet/Eindhoven ; 12-1-2009 (Ferry Duyvelaar)

Voorkomen als broedvogel
Toegenomen in de periode 1970-2000, vooral op heidevennen. In 1981 werden 43-63 pr geteld (van Poppel 1984). In de periode 1990-95 waren naar schatting 80-120 pr aanwezig (THe; beeld echter incompleet door gebrek aan gegevens van Mispeleindse Heide). De stand in 1999-2001 bedroeg naar schatting 125-150 pr (THe), waarvan enige 10-tallen pr op de Mispeleindse Heide. 

Literatuur
Braaksma, S., W.H.Th. Knippenberg & V. Langenhoff 1963. Enige broedvogels in Noord-Brabant: eenden. Limosa 36: 154-166.
Poppel, A. van 1984. Het voorkomen van Kuifeend en Tafeleend als broedvogel in de provincie Noord-Brabant in 1981. Roodborsttapuit 3(1): 3-12 en 3(2): 32-39.

Ringsnaveleend Aythya collaris

Dwaalgast.

Ringsnaveleend (onv), Cote d'Or/Budel Dorplein ; 23-10-2005 (Rene Weenink)

Topper Aythya marila

Zeer schaarse gast.

Topper (onv. man), Cote d'Or/Budel Dorplein ; 21-11-2004 (Rene Weenink)

Eider Somateria mollissima mollissima

Zeer schaarse gast.

Wordt vrijwel uitsluitend waargenomen in september t/m december (twee voorjaarswaarnemingen) met in september en december grotere groepen. 

            Seizoensverloop Eider tot 2005 (n=76)

Zwarte Zee-eend Melanitta nigra

Zeer schaarse gast.

Zwarte Zee-eend, Zinkplas/Budel Dorplein ; 23-10-2005 (Rene Weenink)

De soort wordt waargenomen in het voorjaar (maart-mei) en met name in het najaar (oktober-november). 

            Seizoensverloop Zwarte Zee-eend tot 2005 (n=49)

Grote Zee-eend Melanitta fusca

Zeldzame gast.

Grote Zee-eend, Zinkplas/Budel Dorplein ; 27-11-2006 (Rob Bouwman)

IJseend Clangula hyemalis

Zeer zeldzame gast. 

Waarnemingen betreffen deels uit collecties ontsnapte vogels.

Nonnetje Mergellus albellus

Doortrekker en wintergast in uiterst klein tot zeer klein aantal. 

Nonnetje, Soerendonks Goor ; 21-1-2004 (Rene Weenink)

Brilduiker Bucephala clangula clangula

Doortrekker en wintergast in klein aantal.

Brilduiker, Budel Dorplein ; 28-1-2009 (Rene Weenink)

Grote Zaagbek Mergus merganser merganser

Doortrekker en wintergast in vrij klein aantal.

Grote Zaagbekken , Sterksel ; 26-11-2008 (Rene Weenink)

Middelste Zaagbek Mergus serrator

Zeer schaarse gast.

Middelste Zaagbekken, Zinkplas/Budel Dorplein ; 11-5-2008 (Rob Bouwman)

Krakeend Mareca strepera

Schaarse broedvogel. Doortrekker en wintergast in vrij groot aantal.

Krakeend (man), Soerendonks Goor ; januari 2005 (Rob Bouwman)

Voorkomen als broedvogel
Tot eind jaren '60 vermoedelijk afwezig als broedvogel (o.a. Braaksma et al. 1963) en in de jaren '70 waren vermoedelijk 5-10 pr aanwezig (THe). In 1990-95 broedden er naar schatting 30-40 pr (THe); recente schattingen ontbreken. Zowel wat aantal paren als aantal broedgebieden betreft is de Krakeend sinds de jaren '70 wat toegenomen.

Literatuur
Braaksma, S., W.H.Th. Knippenberg & V. Langenhoff 1963. Enige broedvogels in Noord-Brabant: eenden. Limosa 36: 154-166.

Smient Mareca penelope

Doortrekker en wintergast in vrij klein aantal.

Smient (man), Soerendonks Goor ; 24-3-2006 (Rene Weenink)

Blauwvleugeltaling Anas discors

Dwaalgast.

Slobeend Anas clypeata

Schaarse broedvogel. Doortrekker in vrij groot aantal. Wintergast in vrij klein aantal.

Slobeend, Budel Dorplein ; 15-1-2009 (Rene Weenink)

Voorkomen als broedvogel
In 1990-95 naar schatting 40-50 pr, minder in extreem droge zomers (THe). 

Wilde Eend Anas platyrhynchos platyrhynchos

Zeer talrijke broedvogel. Doortrekker en wintergast in zeer groot aantal.

Wilde Eend, Soerendonks Goor ; maart 2006 (Rob Bouwman)

Pijlstaart Anas acuta acuta

Mogelijk incidentele broedvogel. Doortrekker in vrij klein aantal. Wintergast in klein aantal.

Pijlstaart (koppel), Soerendonks Goor ; oktober 2004 (Rob Bouwman)

Voorkomen als broedvogel
Af en toe zijn er Pijlstaarten in de zomer gezien, maar recente bewijzen voor broeden ontbreken. Gedateerde zekere broedgevallen uit het verleden zijn bekend van het Goor en Flaes/Mispeleindse Heide (1938, 1961, 1964), de Strabrechtse Heide (1942, 1963, 1968/70, 1971/73, 1976) en Budel-Dorplein (1966).

Zomertaling Anas querquedula

Zeer schaarse broedvogel. Doortrekker in vrij klein aantal. Incidentele wintergast.

Zomertaling (vrouw), Soerendonks Goor ; 22-4-2006 (Rob Bouwman)

Voorkomen als broedvogel
In 1990-2001 naar schatting 5-10 pr (THe). De afgelopen decennia is de soort uit diverse gebieden verdwenen en zijn de aantallen, vooral op de Strabrechtse Heide, sterk teruggelopen.

Wintertaling Anas crecca

Vrij schaarse broedvogel. Doortrekker en wintergast in groot aantal. 

Wintertaling (man), Geldrop ; 9-4-2007 (Robert Kastelijn)